Các biện pháp phòng ngừa các bệnh lây nhiễm qua đường truyền máu ở người cho máu

CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA CÁC BỆNH LÂY NHIỄM QUA ĐƯỜNG TRUYỀN MÁU TỰ NGUYỆN

                                                                               BS. Phạm Văn Quân

                                                     Trích dẫn: Tài liệu Truyền Máu –Huyết học TP

                                                         Và Quy chế truyền máu của Bộ Y Tế - VN.

       An toàn truyền máu là nội dung xuyên suốt trong chiến lược truyền máu của quốc gia. Trong đó sàng lọc các tác nhân lây nhiễm qua đường truyền máu được xem là một trong những mục tiêu then chốt. Các tác nhân gây bệnh này có thể được truyền từ máu và chế phẩm máu của người cho máu đã nhiễm bệnh sang người nhận. Tại nước ta, công tác sàng lọc các tác nhân lây nhiễm  qua đường truyền máu được tuân thủ theo những quy định trong quy chế truyền máu do Bộ Y Tế ban hành, đó là các tác nhân sau: HIV, HBV, HCV, giang mai, sốt rét.

       Các biện pháp phòng ngừa các bệnh lây nhiễm qua đường truyền máu ở người cho máu là cần thiết:

       1/ Người cho máu an toàn nhất hiện nay là người cho máu tự nguyện và nhắc lại, việc tuyển chọn người cho máu là khâu quan trọng trong một loạt các biện pháp nhằm ngăn ngừa các bệnh lây nhiễm qua đường truyền máu kết hợp, chăm sóc sức khỏe cộng đồng để duy trì nguồn người hiến máu an toàn.

       2/ Thực hiện nghiêm túc các xét nghiệm sàng lọc tất cả các mẫu máu trước khi truyền cho bệnh nhân. Chọn lựa các xét nghiệm sàng lọc đảm bảo về độ nhạy và độ đặc hiệu.

       3/ Có chỉ định truyền máu đúng, truyền máu từng phần, áp dụng phương châm “ Thiếu gì truyền nấy, không cần không truyền”.

       4/ Áp dụng truyền máu tự thân ở các bệnh viện trong trường hợp phẫu thuật có kế hoạch và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân cho phép: Chúng ta có thể lấy máu bệnh nhân, lưu trữ và truyền trả lại cho bệnh nhân sau khi phẫu thuật. Đây là một biện pháp hiệu quả nhất hạn chế sự lây nhiễm của các tác nhân gây bệnh qua đường truyền máu.

       5/ Cần phải áp dụng biện pháp lọc bạch cầu trước khi truyền máu. Vì bạch cầu là tế bào đích của HIV, là nơi chứa HIV. Như vậy khả năng lây nhiễm của bạch cầu là lớn nhất nếu lấy máu trong giai đoạn cửa sổ.

       6/ Tổ chức đào tạo chuyên môn cho cán bộ và kỹ thuật viên.

       7/ Các cơ sở truyền máu phải được trang bị đầy đủ các phương tiện máy móc, các hóa chất sinh phẩm đầy đủ để thực hiện các xét nghiệm sàng lọc phổ biến.

      8/ Dùng những dụng cụ lấy máu chỉ sử dụng một lần như túi máu, kim rút máu…

      9/ Từng bước áp dụng các phương pháp khử trùng các thành phần máu như phương pháp nhiệt hoặc tia xạ hoặc các hóa chất trong quá trình sản xuất các thành phần máu. Quá trình này hiện nay ở nước ta chưa áp dụng.

     10/ Tiêm chủng ngừa viên gan siêu vi B cho nhân viên y tế và trẻ em.

     11/ Đánh giá kết quả triển khai chương trình truyền máu trên 3 lĩnh vực:

-         Vận động hiến máu tình nguyện.

-         Tiến hành sàng lọc các bệnh nhiễm trùng.

-         Đổi mới cơ sở và thiết bị cho phù hợp.

QUY ĐỊNH VỀ TRÌ HOÃN/ TỪ CHỐI NGƯỜI HIẾN MÁU

       1/ Nguyên tắt chung của AA BB.

Người hiến máu có kết quả xét nghiệm dương tính phải được trì hoãn/ từ chối hiến máu để bảo vệ sức khỏe và an toàn của người hiến máu cũng như bệnh nhân.

·        Trì hoãn:

-         Phải thông báo người hiến máu về lý do và thời gian trì hoãn.

-         Khuyến khích người hiến máu quay lại khi hết thời gian trì hoãn.

-         Giải thích người hiến máu hiểu rằng máu của họ vẫn còn rất cần thiết.

·        Từ chối vĩnh viễn:

-         Phải thông báo rất lịch sự cho người hiến máu.

-         Rất cần thiết khi giới thiệu người hiến máu đến bác sỹ điều trị (chuyên khoa).

-         Khuyến khích người hiến máu hổ trợ chương trình hiến máu tình nguyện thông qua các hình thức khác:

                . Vận động bạn bè, đồng nghiệp, gia đình HMTN.

                . Tình nguyện giúp đỡ việc thu thập máu bằng những cách khác.

        2/ Tiêu chuẩn AA BB.

a)    Từ chối vĩnh viễn:

-         Tiền sử viên gan B sau 11 tuổi.

-         Xét nghiệm khẳng định HBS Ag dương tính.

-         Xét nghiệm anti HBc dương tính (lặp lại hơn 1 lần).

-         Có dấu hiệu lâm sàng hay xét nghiệm dương tính HCV, HTLV, HIV.

b)    Trì hoãn 12 tháng:

       + Quan hệ tình dục với người:

. Viên gan mạn (HBsAg dương tính).

. Có triệu chứng của bất kỳ viên gan nào.

       + Quan hệ tình dục với người:

. Nhiễm HIV (hay nguy cơ cao nhiễm HIV).

. Bị giam giữ trong tù hơn 12 giờ liên tục

       + Nhiễm giang mai hoặc lậu:

. Đang theo dõi chuẩn đoán hay hoàn tất điều trị.

. Xét nghiệm sàng lọc giang mai dương tính (dù cho không thực hiện xét nghiệm khẳng định).

. Xét nghiệm khẳng định giang mai dương tính.

       + Sốt rét:

. Chuẩn đoán sốt rét: trì hoãn 3 năm sau khi hết triệu chứng.

. Sống ở vùng dịch tễ sốt rét: trì hoãn 3 năm sau khi ra khỏi vùng dịch tể sốt rét.

. Du lịch đến vùng dịch tể sốt rét: trì hoãn 12 tháng sau khi ra khỏi vùng dịch tể sốt rét.

3/ Quy chế truyền máu 2007/ Chương II, mục 1

       Điều 7: Những người không được hiến máu:

a)    Những người sau đây không được hiến máu:

-         Người nghiện ma túy, nghiện rượu.

-         Người đã hoặc đang sử dụng thuốc Etretinate.

-         Người tàn tật, tâm thần.

b)    Không được hiến máu trong 12 tháng: Đối với những người sau:

-         Người được phẫu thuật.

-         Người mắc sốt rét và đang điều trị bệnh sốt rét.

-         Người tiêm Vaccin phòng và điều trị bệnh dại.

-         Phụ nữ đang trong thời gian mang thai hoặc nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi.

-         Người được truyền máu và sản phẩm máu, được miễn dịch bằng các chế phẩm điều chế từ máu.

-         Người đến từ các vùng, quốc gia có dịch bệnh có thể lây truyền qua đường máu.

c)     Không được hiến máu trong 06 tháng: Đối với những người hiến máu, kể từ khi:

-         Xăm trổ trên da, bấm dái tai, bấm mũi, rốn hoặc các vị trí khác của cơ thể.

-         Phơi nhiễm với máu và dịch cơ thể từ người có nguy cơ hoặc đã nhiễm các bệnh truyền qua  đường máu.

-         Đã có quan hệ tình dục không an toàn với người tiêm chích ma túy, với người mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục và đường máu, với người có quan hệ tình dục đồng giới.

d)    Không được hiến máu trong 03 tháng:

-         Đối với những người tiêm Vaccin phòng các bệnh (trừ vaccin bệnh dại theo điểm c, khoảng 2, điều 7).

e)     Không được hiến máu trong 7 ngày:

-         Đối với những người sử dụng Aspirime hoặc trong thành phần thuốc có Aspirime, riêng đối với hiến máu bằng gạn tách tiểu cầu thì những trường hợp này phải tạm hoãn trong 10 ngày kể từ khi ngừng thuốc.

f)      Các trường hợp khác:

-         Người có vùng da dự định lấy máu tĩnh mạch lại tổn thương, xây xát, nhiễm trùng => Không được hiến máu khi chưa điều trị khỏi các tổn thương đó.

-         Người sử dụng các thuốc hoặc trong thành phần thuốc có hoạt chất nguy cơ gây đột biến di truyền gồm:

. Finasteride, Tretinoin, Isotretinoin=>không được hiến máu ít nhất trong 01 tháng sau khi ngừng sử dụng thuốc.

. Acitretin: Không được hiến máu ít nhất 03 năm sau khi ngừng sử dụng thuốc.

-         Người sử dụng các loại thuốc khác do bác sỹ xem xét, cân nhắc khi khám tuyển người hiến máu.